YAKINDA
İnsanlık tarihinin en büyük, en uzun süren kültürel mühendislik projesi. Dinlerin gökyüzünden inmediğini, insanların kendi korkularından ve ihtiyaçlarından inşa ettiğini dramatik bir biçimde anlatan belgesel.
(Deneyim için sesi açın)
YAKINDA
— Dinlerin gökyüzünden inmediğini, insanların kendi korkularından ve ihtiyaçlarından inşa ettiğini dramatik bir biçimde anlatan belgesel.
Kutsal kitapların sayfalarını değil, o sayfaların hangi mürekkeple, hangi siyasi iklimde,
hangi insani ihtiyaçlarla yazıldığını keşfedin.
"Kutsal kitaplardan, peygamberlerden ve mabetlerden çok önce... Sadece korku vardı. İnsan, bu gezegenin en zayıf avıydı. Pençemiz yoktu, zırhımız yoktu. Geceleri karanlık bizi yutmak için beklerdi. Yıldırım düştüğünde gökyüzü bize bağırırdı. Atalarımız, hayatta kalmak için bir yol bulmak zorundaydı: Anlamlandırmak."
"Her şeyin bir ruhu olduğuna inandılar. Nehrin, rüzgarın, aslanın... Onlarla konuşurlarsa, onlara hediyeler verirlerse öfkeyi dindirebileceklerini sandılar. Bu, ilk antlaşmaydı. İlk dua, bir yakarış değil, bir pazarlıktı: 'Sana kan veriyorum, sen de beni yeme.'"
"Avcı olmayı bıraktık, çiftçi olduk. Ama korkumuz bitmedi, sadece şekil değiştirdi. Artık aslandan değil, kuraklıktan korkuyorduk. Bize hayatı veren kadınlardı; o halde doğayı yöneten de bir kadın olmalıydı. 'Ana Tanrıça'ya taptık. Tanrılar henüz gökyüzünde, ulaşılmaz tahtlarda oturan krallar değildi. Onlar toprağın içindeydi, bizimleydiler, bizden biriydiler."
"Şehirler büyüdü, kaos arttı. Nehirler haber vermeden taştı, ekinleri ve çocukları yuttu. Sümerli rahipler, bu kaosu açıklamak zorundaydı. Çaresizliğe karşı tarihin ilk büyük 'kurtuluş senaryosunu' yazdılar. Eğer itaat edersek, bir gemi bizi kurtarabilirdi. Tevrat yazılmadan binlerce yıl önce, Sümerli bir ozan kile şu satırları kazıdı: 'Tanrılar insanlığı yok etmeye karar verdi, ama bir adam bir gemi yaptı ve kurtuldu.' Bu hikaye yüzyıllar sonra Nuh'un hikayesi olacaktı."
"Yahudiler Babil'de sadece kendi tanrılarını değil, 'Öteki'ni de öğrendiler. İranlı rahiplerden, dünyanın iyilik (Ahura Mazda) ve kötülük (Ehrimen) arasında bir savaş alanı olduğunu duydular. Şeytan, Cehennem, Sırat Köprüsü... Bunlar Musa'nın değil, Zerdüşt'ün mirasıydı. Ve bu miras, birazdan yazılacak tüm kutsal kitapların omurgası olacaktı."
"MÖ 586. Tarihin dönüm noktası. Küçük bir kabile devleti olan Yahuda Krallığı, Babil İmparatorluğu tarafından ezildi. Tapınakları yıkıldı. Antik dünya kurallarına göre, tanrınızın evi yıkıldıysa, tanrınız ölmüş demektir. Ama Babil sürgününde bir mucize değil, muazzam bir 'kimlik mühendisliği' gerçekleşti. Tapınak yıkılmıştı ama onlar tapınağı bir kitabın (Tevrat) içine inşa edip yanlarında taşıdılar. 'Biz yenildik ama Tanrımız yenilmedi. Tanrımız Yahve o kadar büyük ki, bizi cezalandırmak için Babillileri sopa olarak kullandı.' Yenilgiyi, 'Seçilmişlik' onuruna dönüştürdüler."
"Zaman ilerledi. Yahudiye, Roma postalları altında eziliyordu. Nasıralı İsa, aslında Yahudi şeriatını reforme etmek isteyen, yoksulların yanında duran bir hahamdı. Yeni bir din kurmak gibi bir amacı yoktu. Ama Roma, parçalanan imparatorluğu birleştirecek tek bir dine muhtaçtı. MS 325'te İznik'te, İsa'nın tanrısallığı, piskoposların parmak kaldırmasıyla, oy çokluğuyla kabul edildi. Bugün milyarların inandığı dogmalar, o gün o salondaki siyasi pazarlıkların sonucuydu."
"7. yüzyıla gelindiğinde, sahne Arabistan çöllerine kaydı. Araplar, etraflarındaki büyük imparatorlukların 'Kitaplı' dinlerine gıptayla bakıyor ama kendilerini dışlanmış hissediyorlardı. Muhammed, tarihin gördüğü en büyük sentezi gerçekleştirdi. Yahudiliğin katı tek tanrıcılığını aldı, ama onların 'seçilmiş ırk' kibrini reddetti. Hristiyanlığın peygamberlerini kabul etti, ama 'Teslis' karmaşasını reddetti. Ve bunları, Arapların binlerce yıllık pagan geleneği olan Kabe ve Hac ritüelleriyle harmanladı. Bu, temeli İbrahim'le atılan o devasa gökdelenin 'çatı katıydı'. Eksik kalan son tuğla koyulmuş, kapılar mühürlenmişti."
"Bina tamamlanmıştı ama mimar öldüğünde, anahtarların kimde kalacağı sorusu, binayı temelinden sarstı. Peygamberin vefat ettiği gün, teoloji bitti, siyaset başladı. Bir grup 'Seçimle gelen yönetsin' dedi, diğer grup 'Kan bağı olan yönetsin' dedi. Ve 50 yıl sonra Kerbela'da, Peygamberin torununun kanı döküldüğünde, o çatlak bir uçuruma dönüştü. Artık aynı kitaba inanan, aynı kıbleye dönen insanlar, 'gerçek İslam' adına birbirlerinin boynunu vuruyordu. Din değil, iktidar kavgasıydı."
"Binlerce yıl boyunca bilinmeyenden korktuk ve boşlukları tanrılarla doldurduk. Ama son 50 yılda bir şey oldu. İnsanlık, tarihin en büyük 'yasak meyvesini' ısırdı: İnterneti. Bilgiye erişim arttıkça, gökyüzünün gizemi çözüldü. Ve gizem bittiğinde, büyü de bozuldu. Belki de dinler, insanlık tarihinin çocukluk dönemiydi. Karanlıkta korkmamak için anlattığımız masallardı. Ama artık büyüdük. Işıkları açtık. Ve gördük ki; odada kimse yok. Korku bitti. Artık sadece biz varız. Ve bu koca evrende yapayalnız olduğumuz gerçeği, uydurduğumuz tüm tanrılardan daha ürkütücü... ama daha gerçek. Çünkü artık gökyüzünden bir kurtarıcı beklemek zorunda değiliz. Odayı dolduracak, anlam yaratacak ve birbirimizi kurtaracak olanlar sadece biziz. Miras artık insanların ellerinde. Ve bu mirası ya birbirimizi yok etmek için bir silah olarak kullanacağız ya da o boş odayı 'insanlık' ile dolduracağız. Anahtar artık kapıda değil, cebimizde."
DAKİKA 1: AVCININ KABUSU
Ekran zifiri karanlık. Sadece hırıltılı bir nefes sesi ve uzaktan gelen vahşi bir hayvanın uluması duyulur. Bir çakmaktaşı birbirine vurulur. Kıvılcım sıçrar. Bir meşale yanar. Titrek ışıkta, bir mağara duvarına çizilmiş bizon ve el figürlerini görürüz.
"Kutsal kitaplardan, peygamberlerden ve mabetlerden çok önce... Sadece korku vardı. İnsan, bu gezegenin en zayıf avıydı. Pençemiz yoktu, zırhımız yoktu. Geceleri karanlık bizi yutmak için beklerdi. Yıldırım düştüğünde gökyüzü bize bağırırdı. Atalarımız, hayatta kalmak için bir yol bulmak zorundaydı: Anlamlandırmak."
İLK ANTLAŞMA
Göbeklitepe'deki T-biçimli sütunların etrafında dönen, hayvan postlarına bürünmüş insanlar. Gökyüzü uçsuz bucaksız ve yıldız dolu.
"Her şeyin bir ruhu olduğuna inandılar. Nehrin, rüzgarın, aslanın... Onlarla konuşurlarsa, onlara hediyeler verirlerse öfkeyi dindirebileceklerini sandılar. Bu, ilk antlaşmaydı. İlk dua, bir yakarış değil, bir pazarlıktı: 'Sana kan veriyorum, sen de beni yeme.'"
DAKİKA 2: TOPRAĞIN BEREKETİ VE ANA TANRIÇA
Hızlı geçiş (Time-lapse): Mağaraların terk edilmesi, ilk kerpiç evlerin yapılması, buğday tarlalarının rüzgarda dalgalanması.
"Sonra toprağı evcilleştirdik. Avcı olmayı bıraktık, çiftçi olduk. Ama korkumuz bitmedi, sadece şekil değiştirdi. Artık aslandan değil, kuraklıktan korkuyorduk. Yağmur yağmazsa, herkes ölürdü. Bu yeni korku, yeni tanrılar doğurdu."
Çatalhöyük veya benzeri neolitik bir yerleşim. Kil ve taştan yapılmış, dolgun vücutlu "Ana Tanrıça" (Kybele/İştar benzeri) heykelcikleri. Önlerine bırakılan tahıllar.
"Bize hayatı veren kadınlardı; o halde doğayı yöneten de bir kadın olmalıydı. 'Ana Tanrıça'ya taptık. Doğurganlık, bereket ve hasat için ona yalvardık. Tanrılar henüz gökyüzünde, ulaşılmaz tahtlarda oturan krallar değildi. Onlar toprağın içindeydi, bizimleydiler, bizden biriydiler. Hem merhametli hem de acımasızdılar."
DAKİKA 3: KRALLAR VE GÖKYÜZÜNÜN DÜZENİ
Devasa Sümer Zigguratları. Düzenli ordular, mızraklı askerler. Tahtında oturan bir Sümer Kralı. Kralın başındaki tacın, tanrı heykellerine benzediği detay çekim.
"Şehirler büyüdü, imparatorluklar kuruldu. Binlerce insanı yönetmek için toprağın bereketi yetmemeye başladı; 'düzen' gerekiyordu. Krallar, güçlerini meşrulaştırmak için yüzlerini gökyüzüne çevirdiler. Kendilerini tanrıların oğlu, gölgesi veya bizzat kendisi ilan ettiler."
İki farklı sahne yan yana (Split screen): Bir yanda Mısır'da güneşe (Aten) tapan Akhenaton, diğer yanda İran'da ateşe tapan Zerdüşt rahipleri. Görüntü yavaşça kararır, sadece ufukta batan bir güneş kalır.
"Binlerce tanrı, binlerce efsane birbirine karıştı. Kaos büyüdü. İnsanlık, bu karmaşayı bitirecek daha büyük, daha mutlak, daha tekil bir güce ihtiyaç duymaya başladı. Zemin hazırlanmıştı. Mezopotamya'nın hikayeleri, Mısır'ın tek tanrı denemeleri ve Zerdüşt'ün cennet-cehennemi... Hepsi, birazdan sahneye çıkacak olan o üç büyük aktör için hazırdı."
Göbeklitepe'deki T-biçimli sütunların etrafında dönen, hayvan postlarına bürünmüş insanlar. Gökyüzü uçsuz bucaksız ve yıldız dolu.
"Her şeyin bir ruhu olduğuna inandılar. Nehrin, rüzgarın, aslanın... Onlarla konuşurlarsa, onlara hediyeler verirlerse öfkeyi dindirebileceklerini sandılar. Bu, ilk antlaşmaydı. İlk dua, bir yakarış değil, bir pazarlıktı: 'Sana kan veriyorum, sen de beni yeme.'"
GÖRSEL DETAYLAR
Gece yarısı Göbeklitepe'nin T-biçimli sütunları, gökyüzünde Samanyolu galaksisi görünüyor. Hayvan postlarına bürünmüş insanlar meşalelerle sütunların etrafında dönüyor. Ritmik davul sesleri ve uzaktan gelen gece böcekleri.
Bu sahne, insanlığın doğayla yaptığı ilk 'antlaşma'nın görsel temsilidir. Henüz yazı yok, henüz tapınak yok, sadece gökyüzü ile yeryüzü arasında bir köprü kurma çabası.
AVCILIKTAN TARIMA GEÇİŞ
Hızlı geçiş (Time-lapse): Mağaraların terk edilmesi, ilk kerpiç evlerin yapılması, buğday tarlalarının rüzgarda dalgalanması.
"Sonra toprağı evcilleştirdik. Avcı olmayı bıraktık, çiftçi olduk. Ama korkumuz bitmedi, sadece şekil değiştirdi. Artık aslandan değil, kuraklıktan korkuyorduk. Yağmur yağmazsa, herkes ölürdü. Bu yeni korku, yeni tanrılar doğurdu."
ANA TANRIÇA KÜLTÜ
Çatalhöyük veya benzeri neolitik bir yerleşim. Kil ve taştan yapılmış, dolgun vücutlu "Ana Tanrıça" (Kybele/İştar benzeri) heykelcikleri. Önlerine bırakılan tahıllar.
"Bize hayatı veren kadınlardı; o halde doğayı yöneten de bir kadın olmalıydı. 'Ana Tanrıça'ya taptık. Doğurganlık, bereket ve hasat için ona yalvardık. Tanrılar henüz gökyüzünde, ulaşılmaz tahtlarda oturan krallar değildi. Onlar toprağın içindeydi, bizimleydiler, bizden biriydiler. Hem merhametli hem de acımasızdılar."
TARİHSEL BAĞLAM
Neolitik Devrim sırasında (MÖ 10.000-4.000), insanlık yerleşik hayata geçti. Bu geçiş sadece yaşam tarzlarını değil, inanç sistemlerini de temelden değiştirdi. Ana Tanrıça figürleri dünyanın her yerinde benzer formlarda ortaya çıktı: Çatalhöyük'te, Malta'da, Girit'te, Mezopotamya'da...
ÇAMUR VE EFSANE - SÜMER & MISIR
Fırat Nehri'nin taşan suları. Sazdan yapılmış ilkel kulübeler suyun altında batıyor. Çaresiz insanlar.
"Her şey MÖ 3000'lerde, 'Bereketli Hilal'de başladı. Buradaki tanrılar merhametli değildi; kaotiklerdi. Nehirler haber vermeden taştı, ekinleri ve çocukları yuttu. Sümerli rahipler bu kaosu açıklamak zorundaydı. Ve tarihin ilk büyük yalanını, ya da ilk büyük tesellisini kurguladılar: Tufan."
GILGAMIŞ DESTANI
British Museum'daki Gılgamış Tableti'nin (Tablet XI) aşırı yakın çekimi. Çivi yazılarına odaklanıyoruz. Görsel efekt, tablet üzerindeki yazıları canlandırıp gemi şekillerine dönüştürüyor.
"Tevrat yazılmadan binlerce yıl önce, bir Sümerli ozan kile şu satırları kazıdı: 'Tanrılar insanlığı yok etmeye karar verdi. Ama bir adam, Utnapiştim, bir gemi yaptı. Her canlıdan bir çift aldı ve tufandan kurtuldu.' Tanıdık geliyor mu? Bu hikaye tüccarların çantalarında taşındı, kamp ateşlerinin etrafında anlatıldı ve sonunda kutsal bir metin haline geldi. Nuh aslında bir Sümerli denizcinin İbranice konuşan torunuydu."
AKHENATON VE TEK TANRI
Mısır çöllerine geçiş. Firavun Akhenaton'un büstü. Kamera büstün etrafında dönerken, Mısırlı rahiplerin çok tanrılı ritüelleri arka planda soluyor.
"Doğuda tufan korkusu hüküm sürerken, batıda, Mısır'da başka bir icat yapılıyordu. Firavun Akhenaton MÖ 1350'de radikal bir karar verdi. Rahipler o kadar güçlenmişti ki Firavun otoritesini kaybediyordu. Akhenaton gökyüzünü temizledi. Yüzlerce tanrıyı yasakladı ve 'Aten' adında tek bir güneş tanrısı ilan etti. Bu teolojik bir aydınlanma değil, siyasi bir darbeydi. 'Tek Tanrı, Tek Kral'. Musa'nın 'Tek Tanrı'sının tohumları Sina Dağı'nda değil, Akhenaton'un sarayında ekilmişti."
Dünya, iyilik (Ahura Mazda) ve kötülük (Ehrimen) arasında bir savaş alanıdır. Zerdüşt, MÖ 6. yüzyılda İran'da ortaya çıkan bu öğreti, insanlık tarihinin en etkili felsefi sistemlerinden biridir.
KÖKENLERİ VE ETKİLERİ
Zerdüştlük, tek tanrılı dinlerin temel kavramlarını şekillendirmiştir. Cennet, cehennem, kıyamet günü, şeytan, melekler ve özgür irade gibi fikirler Zerdüşt'ten Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam'a geçmiştir.
Dünya tarihinin en eski monoteist dini olan Zerdüştlük, iyi ve kötü güçler arasındaki kozmik savaş fikrini getirmiştir. Bu düalizm, sonraki dinlerin temelini oluşturmuştur.
BABİL SÜRGÜNÜ VE ETKİLEŞİM
Yahudi sürgünleri Babil'de Zerdüşt rahipleriyle tanışmış, onların kozmik savaş ve ahiret fikirlerini kendi dinlerine entegre etmişlerdir.
SÜRGÜNÜN MİMARLARI - YAHUDİLİK
Babil orduları tarafından yakılan Kudüs. Tapınağın çöküşü. Zincirlenmiş Yahudi seçkinleri Babil'e doğru yürüyor. Yüzlerde umutsuzluk.
"MÖ 586. Tarihin dönüm noktası. Küçük bir kabile devleti olan Yahuda Krallığı, Babil İmparatorluğu tarafından ezildi. Tapınakları yıkıldı, kralları öldürüldü. Antik dünya kurallarına göre, tanrınızın evi yıkıldıysa, tanrınız ölmüş demektir. Yahudiler o anda tarih sahnesinden silinmeliydi. Ama Babil sürgününde bir mucize değil, bir 'kurgu' gerçekleşti."
BABİL KÜTÜPHANELERİ
Babil'in asma bahçeleri ve devasa kütüphaneleri. Bu kütüphanelerde çalışan Yahudi katipleri (soferim). Önlerinde Sümer metinleri ve kendi parşömenleri.
"Babil'de esir alınan Yahudi entelektüeller büyük bir kültür şoku yaşadı. Babil'in yaratılış mitlerini, Zerdüştlerin 'İyilik ve Kötülük' düalizmini, cennet-cehennem, melek-şeytan kavramlarını burada öğrendiler. Ve bir karar verdiler: 'Biz yenildik ama Tanrımız yenilmedi. Tanrımız Yahve o kadar büyük ki, bizi cezalandırmak için Babillileri sopa olarak kullandı.' Bu parlak bir pazarlama stratejisiydi. Yenilgiyi, 'Seçilmişlik' onuruna dönüştürdüler."
TEVRAT'IN DOĞUŞU
Ezra'nın halka Tevrat'ı okuması. Gözyaşları içinde dinleyen kalabalık.
"Sürgünden döndüklerinde, ellerinde yeni bir kitap vardı: Tevrat. İçinde Sümer'in Tufan'ı, Babil'in Kulesi, Mısır'ın Tek Tanrıcılığı vardı, ama hepsi Yahve'nin hikayesi olarak yeniden yazılmıştı. Yahudilik artık sadece bir inanç değil, dağınık bir halkı bir arada tutmak için yazılmış katı kuralları olan bir 'ulusal anayasa' haline geldi. Ve bu anayasa, sonraki tüm dinlerin temel taşı olacaktı."
İMPARATORLUK DİNİ - HRİSTİYANLIK
Roma lejyonerleri. Çarmıha gerilmiş insanlar. Tozlu yollarda yürüyen, kötü giyimli bir vaiz (İsa). Ama yüzü asla net değil, her zaman uzakta veya arkaya dönük.
"Zaman ilerledi. Yahudiye, Roma postalları altında eziliyordu. Halk başka bir kurtarıcı, bir 'Mesih' bekliyordu. Nasıralı İsa bu beklentiye doğdu. Aslında Yahudi şeriatını reforme etmek isteyen, yoksulların yanında duran, kıyamet beklentileri olan bir hahamdı. Yeni bir din kurmak gibi bir amacı yoktu. Öldüğünde, hareketi de bitmeliydi."
PAVLUS'UN DÖNÜŞÜMÜ
Pavlus'un bir masada mektup yazması. Odada Yunan filozoflarının heykelleri. Sahne geçişinde, İsa'nın basit silüeti altın hale ile muhteşem bir Roma ikonuna dönüşüyor.
"Ama Tarsuslu Pavlus sahneye çıktı. İsa'yı hiç görmemiş bu adam, yerel bir Yahudi isyanını evrensel bir Roma dinine dönüştürdü. Yunanlara hitap etmek için 'sünnet' gerekliliğini kaldırdı. Paganlara hitap etmek için 'Ölen ve Dirilen Tanrılar' (Mitras, Osiris, Dionysos) mitlerini İsa'ya aşıladı. İsa, bir Yahudi peygamberden 'Tanrı'nın Oğlu'na evrildi."
EZİLENLERİN GÜCÜ
Hristiyanlık köleler, kadınlar ve yoksullar için devrimci bir güçtü. Roma'nın acımasız gücüne karşı, 'acı çekmenin kutsallığı' fikrini getirdi. Haçtaki tanrı, ezilen halklar için bir aynaydı. Konstantin bu dini imparatorluk silahına dönüştürmeden önce, kölelerin ve kadınların sessiz isyanıydı."
İZNİK KONSİLİ (MS 325)
İznik Konsili. Altın tahtta oturan İmparator Konstantin. Önündeki masada yüzlerce farklı İncil el yazması. Çoğunu elinin tersiyle itiyor, sadece 4'ünü bırakıyor.
"Hristiyanlığın kaderi MS 325'te İznik'te, bir İmparator'un sarayında mühürlendi. Konstantin, parçalanan imparatorluğunu birleştirecek tek bir dine muhtaçtı. İmparatorluğun çıkarlarına hizmet eden yüzlerce farklı İncil'den dördü seçildi. İsa'nın tanrısallığı, piskoposların parmak kaldırmasıyla, oy çokluğuyla kabul edildi. Bugün milyarların inandığı dogmalar, o gün o salondaki siyasi pazarlıkların sonucuydu."
ÇÖLÜN SENTEZİ - İSLAM
Gece vakti Mekke. Kabe'nin etrafında ahşap putlar. Bir tarafta Hristiyan bir rahip, diğer tarafta Yahudi bir tüccar hararetle tartışıyor. Onları dinleyen genç bir adam (silüet).
"7. yüzyıla gelindiğinde, sahne Arabistan çöllerine kaydı. Araplar, etraflarındaki büyük imparatorlukların 'Kitaplı' dinlerine gıptayla bakıyor ama kendilerini dışlanmış hissediyorlardı. Kendi kitaplarına, kendi peygamberlerine, kendi yasalarına ihtiyaçları vardı."
MAĞARADAN KİTABA
Mağaradan dışarı bakış. Sonra kemik ve deri parçalarına özenle yazan katipler.
"Muhammed, tarihin gördüğü en büyük sentezi gerçekleştirdi. Yahudiliğin katı tek tanrıcılığını aldı, ama onların 'seçilmiş ırk' kibrini reddetti. Hristiyanlığın peygamberlerini kabul etti, ama 'Teslis' karmaşasını reddetti. Ve bunları, Arapların binlerce yıllık pagan geleneği olan Kabe ve Hac ritüelleriyle harmanladı."
PUTLARIN YIKILIŞI, KABE'NİN KALIŞI
Kabe'deki putların yıkılması ama Kabe binasının olduğu gibi kalması. İnsanlar aynı tavafı sürdürüyor.
"Bu, eski malzemelerle yapılan yepyeni bir binaydı. İbrahim, tüm bu dinlerin ortak atası ilan edildi, Yahudilerin ve Hristiyanların tekelini kırdı. İslam 'icat edilmiş' bir yenilik değil, geçmişin 'düzeltilmiş' ve Arap kimliğiyle yeniden markalanmış versiyonuydu. İnşaatın son katı tamamlanmıştı."
ÇÖLDEKİ İLK ÇATLAK - ŞİA VE SÜNNİ
Ekran siyah. Kılıcın kınından çekilme sesi (keskin metal sesi). MS 632, Medine. Peygamber Muhammed'in ölümünden hemen sonra belirsizlik. Bir odada fısıldaşan ve tartışan erkekler (Sakife Toplantısı). Cenaze bitmeden başlayan siyaset.
"Bina tamamlanmıştı ama mimar öldüğünde, anahtarların kimde kalacağı sorusu, binayı temelinden sarstı. Peygamberin vefat ettiği gün, teoloji bitti, siyaset başladı. Bir grup 'Seçimle gelen yönetsin' dedi (Sünniler), diğer grup 'Kan bağı olan yönetsin' dedi (Şiiler). Bu bir inanç tartışması değil, iktidar kavgasıydı."
KERBELA (MS 680)
Kerbela Çölü. Kırmızı filtre. Peygamber Hüseyin'in yalnızlığı. Yağan oklar. Kuma damlayan kan, İslam coğrafyasını ikiye bölen bir haritaya dönüşüyor.
"Ve 50 yıl sonra Kerbela'da, Peygamberin torununun kanı döküldüğünde, o çatlak bir uçuruma dönüştü. Artık aynı kitaba inanan, aynı kıbleye dönen insanlar, 'gerçek İslam' adına birbirlerinin boynunu vuruyordu. İslam'ın en üst katı, ilk yüzyılında kırmızıya boyandı."
CENNETİ SATANLAR - KATOLİK VE PROTESTAN
Ortaçağ Avrupası. Vatikan ihtişamı. Altın ve ipekten giysiler içinde Papa. Rahipler yoksul insanlara para karşılığı 'Cennet Belgeleri' (Endüljans) satıyor.
"Batıda, Hristiyanlık Roma İmparatorluğu'nun hayaletini giymişti. Kilise artık bir din değil, devasa bir vergi dairesiydi. Tanrı ile kul arasına sayaçlar koymuşlardı. Kim ödediyse günahları siliniyordu, kim ödemediyse cehennemle tehdit ediliyordu."
OTUZ YIL SAVAŞLARI (1618-1648)
Çamur kaplı Avrupa tarlaları. Bir tarafta bir haç taşıyan Katolik ordusu, diğer tarafta başka bir haç taşıyan Protestan ordusu. Yanan köyler.
"Avrupa, İsa'nın ne dediğini tartışmak için 30 yıl boyunca birbirini katletti. Nüfusun üçte biri yok oldu. Kardeş kardeşi, komşu komşuyu öldürdü, 'sapkın' oldukları için yaktı. Eğer Tanrı gökyüzünden aşağı bakıyorsa, gördüğü şey trajikomikti: Aynı kitaba yemin eden, aynı peygamberin adını anan ordular birbirini öldürüyordu..."
BÜYÜNÜN BOZULMASI
Prolog'daki o zifiri karanlık mağara. Ama bu sefer meşale yanmıyor. Bir akıllı telefonun ekran ışığı karanlığı deliyor. Mavi, soğuk bir ışık. Ekranda hızla akan veriler, grafikler, "Loading" çubukları. Arka planda sunucu (server) odalarının uğultusu ve dijital veri sesleri.
"Binlerce yıl boyunca bilinmeyenden korktuk ve boşlukları tanrılarla doldurduk. Ama son 50 yılda bir şey oldu. İnsanlık, tarihin en büyük 'yasak meyvesini' ısırdı: İnterneti. Bilgiye erişim arttıkça, gökyüzünün gizemi çözüldü. Ve gizem bittiğinde, büyü de bozuldu."
İSTATİSTİKLER
Dünya haritası üzerinde grafiksel animasyonlar. Avrupa ve Kuzey Amerika'daki ışıkların rengi değişiyor. "Kendini herhangi bir dine ait hissetmeyenler (Nones)" oranının 1990'dan 2025'e yükselişi (%10'lardan %30'lara fırlayan bir çizgi).
"Rakamlar yalan söylemez. İstatistikler bize tanrıların öldüğünü değil, terk edildiğini fısıldıyor. Pew Araştırma Merkezi verilerine göre, dünyada en hızlı büyüyen inanç grubu İslam veya Hristiyanlık değil; 'Hiçbiri' diyenlerdir. Sadece Avrupa'da her yıl yüzlerce kilise cemaatsizlikten kapanıyor; bara, kütüphaneye veya otele dönüştürülüyor."
GERÇEĞİN SOĞUK YÜZÜ
Ekran ikiye bölünür. Sol tarafta: Sümer tabletindeki Tufan hikayesi. Sağ tarafta: Tevrat ve Kuran'daki Tufan hikayesi. Yazılar üst üste biner ve birbirinin kopyası olduğu (Copy-Paste efektiyle) gösterilir.
"Artık kaynakları karşılaştırabiliyoruz. Kutsal sanılan metinlerin, Sümer tabletlerinden, Mısır hiyerogliflerinden kopyalandığını tek bir tıkla görebiliyoruz. Hakikat ortaya çıktığında, inanç bir tercih değil, bir inkar haline gelir."
FİNAL - MÜZE
Belgeselin başından beri inşa edilen o devasa "Dinler Binası"nı tekrar görürüz. Ama bina artık harabe değildir; çok şık, çok temiz ama içi bomboş bir müzeye dönüşmüştür. Turistler gezmektedir.
"Belki de dinler, insanlık tarihinin çocukluk dönemiydi. Karanlıkta korkmamak için anlattığımız masallardı. Ama artık büyüdük. Işıkları açtık. Ve gördük ki; odada kimse yok. Korku bitti. Artık sadece biz varız. Ve bu koca evrende yapayalnız olduğumuz gerçeği, uydurduğumuz tüm tanrılardan daha ürkütücü... ama daha gerçek."